Nikodem Janiak

Nikodem Janiak
(fot. w zbiorach
Jakuba Frankensteina)

Nikodem Janiak
Plutonowy WP. Starszy strażnik SG, nr służbowy 2739. Zastępca dowódcy Placówki I linii Konarzyny. Żona Marianna z domu Kiszewska, córka Helena urodzona 31 grudnia 1923 roku, córka Wanda Stanisława urodzona 10 lutego 1927 roku, syn Józef urodzony 9 grudnia 1922 roku zmarł 14 stycznia
1923 roku.
Pod Niemcami. Urodził się 29 sierpnia 1898 roku w Skarboszewie (dzisiejsze województwo wielkopolskie, powiat słupecki, gmina Strzałkowo). Ojciec Walenty, matka Michalina z domu Sikorska (Kucharska?). Od 1 września 1905 roku uczęszczał do szkoły powszechnej, ukończył ją 28 września 1912 roku. Na początku I wojny światowej od 1915 roku do 30 maja 1917 roku pracował w kopalni węgla kamiennego w Essen. Dnia 20 grudnia 1915 roku stanął przed sądem wojennym w Poznaniu, który skazał go na 20 dni więzienia i 100 marek grzywny za niedozwolony wywóz opału (?). W dniu 1 czerwca 1917 roku zameldował się do 1 rezerwowego batalionu saperów 24 w Koloni. W 1917 roku znalazł się na froncie serbskim w Macedonii. W tym czasie, między 10 sierpnia a 25 września 1917 roku, służył w zapasowym pułku miotaczy min. Od 26 września 1917 roku do 22 września 1918 roku pełnił służbę w górskiej kompanii miotaczy min nr 171, a od 22 września 1918 roku do 22 grudnia 1918 roku w kompanii zapasowej miotaczy min. Na Bałkanach przebywał do listopada 1918 roku razem ze swoją jednostką. Z Krzyżem Żelaznym II klasy na mundurze powrócił do Niemiec. Z dniem 15 listopada 1918 roku został urlopowany, następnie 22 grudnia 1918 roku zwolniony ze służby. W bojach o niepodległość. Wstąpił do wojska wielkopolskiego. W pierwszych miesiącach 1919 roku bił się pod Margoninem i Nakłem. Oficjalnie został przyjęty do Wojska Polskiego 5 lutego 1919 roku. Dnia 7 kwietnia 1919 roku znalazł się w szeregach 4 kompanii utworzonego w marcu tego roku 4 pułku strzelców wielkopolskich w Gnieźnie. W lipcu 1919 roku wraz ze swoim pułkiem skierowany został na Front Litewsko‑Białoruski. Dnia 5 sierpnia 1919 roku został starszym strzelcem. Dnia 8 sierpnia, po walkach pod Szubnikami i koło Gródka Siemkowskiego, wkroczył ze swoim pułkiem do Mińska. Potem walczył o Bobrujsk, który 27 sierpnia 1919 roku został zdobyty. We wrześniu walczył nad Berezyną, a 28 września 1919 roku został ranny w lewe przedramię w czasie obrony przyczółka mostowego w Michalewie. Trafił do szpitala w Mińsku i po dwóch tygodniach znalazł się ponownie na froncie. W styczniu 1920 roku jego pułk przyjął nazwę 58 pułku piechoty wielkopolskiej z podporządkowaniem 14 Dywizji Piechoty (poprzednio 2 Dywizja Piechoty). Dnia 3 marca 1920 roku otrzymał awans na kaprala. Pułk Janiaka brał udział w odwrocie przez Baranowicze, Prużany i Kobryń. W lipcu 1920 roku walczył pod Berezą Kartuską. W sierpniu 1920 roku brał udział w przeciwuderzeniu, a następnie w pościgu za nieprzyjacielem. Dnia 16 sierpnia jego pułk wyzwolił Garwolin. Potem były boje na Polesiu i zajęcie w nocy z 29 na 30 września 1920 roku Baranowicz i bój z 10 na 11 października 1920 roku pod Kojdanowem. W międzyczasie, 28 sierpnia 1920 roku, został plutonowym. Dnia 23 grudnia 1920 roku Janiak powrócił z pułkiem do Poznania. Oficjalne powitanie 14 Dywizji Piechoty nastąpiło 16 stycznia 1921 roku na grunwaldzkich błoniach w Poznaniu. Za walki w latach 1919 i 1920 żołnierze pułku otrzymali 46 krzyży orderu Virtuti Militari i 400 Krzyży Walecznych. Jednym z odznaczonych Krzyżem Walecznych był Janiak (rozkaz dowództwa 14 Dywizji Piechoty Nr 25 z 26 marca 1921 roku). Dnia 15 lipca 1921 roku
został zwolniony do rezerwy.
Straż Celna i Graniczna. Dnia 28 października 1921 roku jako elew został słuchaczem kursu przygotowawczego do służby w Straży Celnej w Szkole Straży Celnej w Wieluniu, który ukończył 11 stycznia 1922 roku. Od 1 grudnia 1932 roku do 30 listopada 1933 roku uczestniczył w I kursie obywatelskim Powszechnego Uniwersytetu Korespondencyjnego. Dnia 12 stycznia 1922 roku zameldował się w placówce Ciecholewy i służył w niej do 6 maja 1928 roku. Następnie przez 23 dni pracował w placówce Konarzyny (7–30 maja 1928 roku), potem była Moszczenica IG Chojnice (1–20 lipca 1928 roku). Dnia 21 lipca 1928 roku powrócił do Konarzyn. Stopień strażnika granicznego otrzymał 1 października 1928 roku, a przysięgę Straży Granicznej złożył 27 stycznia 1929 roku, na starszego strażnika awansował 1 lipca 1929 roku. Rozkaz awansowy podpisał Kierownik Inspektoratu Okręgowego Dariusz Wąsowicz. Od 1 lutego 1934 roku został zastępcą dowódcy placówki I linii w Konarzynach. Odznaczony był także Medalem X-lecia (rozkaz PIOSG 21/29 r.) i Medalem Za Długoletnią Służbę. Wojna. Atmosfera zbliżającej się wojny powodowała, że rodziny urzędników zostały objęte ewakuacją. Dotyczyło to również trzyosobowej rodziny Nikodema Janiaka. Z końcem sierpnia panie Janiak wsiadły do autobusu i wyjechały w kierunku Torunia. Trafiły do Chełmży. Nikodem Janiak realizował swoje zadanie, był na przesmyku w Swornegaciach, gdzie konarzyńscy strażnicy z żołnierzami ON mieli zorganizować obronę i wysadzili most. Trudno dziś orzec, jaką rolę w obronie tego miejsca odegrał Janiak. Potem ruszył do Rawy Ruskiej i na kilka miesięcy zaginął. W październiku 1939 roku rodzina Janiaków wróciła bez męża i ojca do Konarzyn, ich mieszkanie było zajęte przez wojsko niemieckie. Zamieszkały u sąsiadów. W listopadzie powrócił i Nikodem Janiak Znalazł pracę w majątku Korne. Dnia 18 kwietnia 1940 roku o godzinie 7.30 przyszli po niego Niemcy. Trafił do więzienia w Chojnicach, potem do obozów koncentracyjnych w Stutthofie, Oranienburgu i Mauthausen. W kwietniu 1941 roku rodzina otrzymała akt zgonu nr 1184, z którego wynikało, że zmarł 18 kwietnia 1941 roku o godzinie 7.30. Ze względu na interwencję żony, komenda obozu Mauthausen zwróciła jego drobne rzeczy osobiste, w tym dwa lewe buty.

Na podstanie książki "Konarzyny. Nadgraniczna twierdza polskości." Krzysztof Tyborski. Andrzej Szutowicz.