Centrum Konarzyn i dwa pomniki.

Wygląd centrum Konarzyn zmieniał się często. Najpierw rosły tam gęste drzewa, a później je ścięto. Następnie znów posadzono, aby po kilkudziesięciu latach usunąć. W PRL-u posadzono tam świerki, które rosną po dziś. Od 2015 r. mamy tam nowy widok tj. zieleń i Miejsce Pamięci Historycznej.
Jak było dawniej?
Za "Prusaka" w centrum wsi za sprawą Kriegerverein postawiono pomnik Cesarza. Nieudolnie podczas ceremonii odsłonięcia (25.08.1889) strącono wieniec przymocowany do głowy posągu. Stało się to po burzliwym przemówieniu powiatowego inspektora szkolnego z Przechlewa, który głośno ubliżał Polakom. Pomnik otoczony był drzewostanem i ogrodzeniem, a plac na którym stanął nazywano Kaisergarten. Wokół stały budynki mieszkalne, hotel Kalksteina, karczmy Landmessera i Baudnera, kościół, a za nim gospoda Żyda Lachmanna Casparego. Taki stan rzeczy także się zmieniał. Przybywali nowi mieszkańcy, którzy w 1932 r. zdecydowali się pobudować pomnik z wizerunkiem Wodza. Nazwę Kaisergarten przemianowano na Plac Marszałka Piłsudskiego. Na pomniku prócz orła białego i popiersia Wodza widniał napis: "Józefowi Piłsudskiemu I. Marszałkowi Polski wdzięczna ludność Kresów Zachodnich z Konarzyn i z okolicy". Pierwotnie odsłonięcie miało nastąpić 25 września 1932 r. ale je przesunięto na 16 października. Nie odbyło się bez sensacji. Nie tylko związanej z tym, że w tak małej wsi powstał pierwszy na Pomorzu pomnik Marszałka.

Sensacje wzbudziły wojskowe delegacje, które po uroczystym odsłonięciu zabawiały w karczmach tak uroczyście, że pogubili czapki, a nawet broń.
Pomnik zburzono w pierwszych tygodniach II wojny światowej i od tamtego czasu o tej historii nie mówiono. Przyszły lata "współczesne" i pewien nauczyciel doczytał się w kronice szkoły w Konarzynach, że ów pomnik Wodza stał. Od tamtej pory temat rozgorzał. Znaleźli się też tacy, którzy budować chcieli jego wierną kopię. W 2014 r. na wzór swoich poprzedników zawiązano komitet budowy. Zebrano fundusze i aby pogodzić różne pomysły i pragnienia zdecydowano pobudować obelisk. O szczegółach napisałem w załączniku do książki "Konarzyny. Nadgraniczna twierdza polskości":

Z inicjatywy Komitetu na rzecz budowy miejsc pamięci historycznej
w 2015 roku w centrum wsi pobudowano obelisk poświęcony Straży
Granicznej, mieszkańcom i ich rodzinom, którzy cierpieli i ginęli za Ojczyznę.
Miejsce Pamięci Historycznej w Konarzynach upamiętniać ma powstanie
w tym miejscu pierwszego na Pomorzu pomnika Marszałka Józefa
Piłsudskiego. Uroczyste odsłonięcie odbyło się 18 października 2015 roku.
Miejsce to w sposób szczególny upamiętniać ma także poświęcenie międzywojennych,
lokalnych działaczy, którzy swoją postawą przyczynili się do
odbudowy państwa Polskiego. Poświęcone jest tym, którzy w obronie patriotyzmu
czynnie i stanowczo przeciwstawili się niemieckim i radzieckim
oprawcom. Duża część z nich w obronie granic, ojczystego języka i wiary
katolickiej, oddała życie. Są to przede wszystkim księża, którzy o okresie
20-lecia międzywojennego pełnili służbę kapłańską w konarzyńskiej parafii.
Miejsce to upamiętniać ma także Strażników Granicznych z Komisariatu
SG Konarzyny. Ich waleczną postawę w obronie konarzyńskich granic oraz
zaangażowanie w działalność społeczną.
Na szczególne wspomnienie zasługują przedwojenni wójtowie Gminy
Konarzyny, tacy jak Tadeusz Lerchenfeld, powstaniec wielkopolski czy
Jan Tyborski, który swoją postawą przyczynił się do ocalenia w 1939 roku
dziesiątek naszych mieszkańców, niszcząc gminne dokumenty dotyczące
organizacji patriotycznych.
Wielu mieszkańców działało też w konspiracji. Wielu do dziś jeszcze nie
odkryliśmy. Ci, o których wiemy, to członkowie Gryfa Pomorskiego na czele
z komendantem konarzyńskiego oddziału Teodorem Chleboszem. Był on
leśniczym i myśliwym, współzałożycielem Koła łowieckiego „Jeleń”.
Miejsce to poświęcamy także działaczom społecznym i strażakom z OSP
w Konarzynach, pamiętając, że tej działalności poświęcił się Edmund
Brewka.
Do najbardziej niestrudzonych działaczy zaliczał się kierownik konarzyńskiej
szkoły Michał Gliszczyński. Był on jednym z inicjatorów powstania
pomnika w Konarzynach, a także założycielem i członkiem wielu patriotycznych
stowarzyszeń.

Krzysztof Tyborski

ktyborski@wp.pl