Johann von Borcke

Biuletyn SH Osorya nr 2 (2)

http://www.konarzyny.pl/wp-content/uploads/2021/07/Osorya_2_2021.pdf

Johann von Borcke

W 1867 roku Johann von Borcke kupuje majątek Żychce (gm. Konarzyny). Zakupu dokonuje dwa lata po powrocie z Wojny Secesyjnej w Stanach Zjednoczonych. Żychecki majątek liczył wówczas 1653,30 ha. Po śmierci jego ojca (1878 r.) sprzedał Żychce rodzinie Petersdorffów. Majątek w 1922 r. kupił baron Tadeusz Lerchenfeld, którego biogram pojawił się w pierwszym wydaniu biuletynu Osorya. Johann August Heinrich Heros von Borcke urodził się 23.07.1835 r. w twierdzy Festung Ehrenbreitstein (element fortyfikacji pruskich twierdzy Koblencja, w Koblencji w Niemczech). Był synem ziemianina Otto Theodora Heros von Borcke (1805–1878) i Therese Adloff (1815–1847). Rodzina von Borcke pochodziła z Pomorza, a pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1186 roku. Johann rozpoczął naukę w Berlinie i Halle. Jako junkier (stopień wojskowy w armii niemieckiej), dzięki wpływom swojego ojca mógł odebrać znakomite wykształcenie militarne. W wieku 18 lat został kadetem, rozpoczynając służbę w pułku kirasjerów, czyli ciężkiej jazdy w zbrojach metalowych. W przededniu wybuchu wojny secesyjnej był już porucznikiem w Drugim Brandenburskim Pułku Dragonów. Jako kawalerzysta miał imponującą posturę – potężny mężczyzna, o wadze 270 funtów przy prawie 2-metrowym wzroście. Z uwagi na swoje potężne rozmiary musiał korzystać z równie dorodnych rumaków. Gdy wiosną 1861 r. wojna pomiędzy amerykańskimi stanami stała się faktem, von Borcke, podobnie jak wielu wojskowych, z zainteresowaniem zaczął śledzić rozpoczynającą się batalię. Trudności finansowe zmusiły go do opuszczenia służby z myślą wyjazdu na Wojnę Secesyjną. Młody kawalerzysta uznał także, że w Ameryce może zdobyć nieśmiertelną sławę i honor. Ostatecznie w dniu 14.02.1862 r. opuścił Prusy, rozpoczynając długą podróż w kierunku Ameryki. Podróż nie była łatwa, ponieważ statek, którym płynął, został ostrzelany, w wyniku czego utracił wszystkie swoje dokumenty. Nie znał także języka angielskiego, co było sporą przeszkodą dla przyjęcia go do armii. Pomocny okazał się wówczas generał sił konfederacji – James Ewell Brown Stuart ps. „Jeb”. Generał prędko dostrzegł w Prusaku dobrego żołnierza, jak i nietuzinkowego człowieka. Pomiędzy dwoma kawalerzystami narodziła się przyjaźń, którą przerwała śmierć Stuarta w maju 1864 r. Johann von Brocke ps. „Von” (jak go nazywał Stuart) przyznał później, że nigdy w życiu nie spotkał tak niezwykłej osobistości. 19.06.1863 r. rozgorzała bitwa pod Middleburgiem na pograniczu Wirginii i Marylandu. Johann został ranny w szyję. Kula przeszyła kark i płuco, wobec czego rana była bardzo poważna. Przeżył, choć okazał się już niezdolny do służby do końca roku. Wiosną zdążył wziąćudział w nowej kampanii. Był obecny m.in. pod Żółtą Tawerną, gdzie gen. Stuart odniósł śmiertelną ranę. W miejscu tej słynnej bitwy znajduje się od 1997 roku tablica pamiątkowa z następującym tekstem: Here, on 19 June 1863, Maj. Gen. J.E.B. Stuart's cavalry fought Brig. Gen. David M. Gregg's Union cavalry division. Screening the march of Gen. Robert E. Lee's Army of Northern Virginia through the Shenandoah Valley to invade Pennsylvania, Stuart formed a line along this ridge facing Gregg, who charged down this road from Middleburg. Stuart counterattacked, then fell back to another defensive position a half-mile west. In this action, Maj. Heros von Borcke, a Prussian officer and aide to Stuart, fell wounded with a bullet in his neck; he recovered and was at Stuart's deathbed on 12 May 1864. – Department of Historic Resources, 1997. Podczas lat spędzonych w Ameryce przylgnął do niego przydomek „szarego giganta”. Na polu walki charakteryzował się też wielką „szablą”, a właściwie mieczem. Nietypową w tamtym okresie bronią i niespotykaną na polach bitew w Wirginii (zabytek ten znajduje się obecnie w Muzeum Konfederacji w Richmond USA). Broń ta, wykuta przez mistrzów z Solingen, odznaczała się nie tylko umieszczonym na ostrzu rodzinnym herbem, ale i głownią o długości sięgającej ponad 90 cm. W 1866 r. powrócił do Niemiec. Uczestniczył w wojnie prusko-austriackiej, jednak rana odniesiona podczas Wojny Secesyjnej nie pozwoliła mu na kontynuowaniewalki. Jego męstwo zostało wyróżnione Orderem Czerwonego Orła, jednym z najwyższych odznaczeń monarchii Hohenzollernów i drugim najwyższym wśród pruskich orderów. W 1867 r. ostatecznie przeszedł do stanu cywilnego. Osiadł w Nowym Mieście Lubawskim, by później powrócić na majątek ojca w Giżynie. Zmarł w 1895 r. w Berlinie, w wieku 60 lat wskutek sepsy pochodzącej od starej rany z bitwy pod Middleburg. Pochowano go w rodzinnym mauzoleum w Giżynie, gdzie do dzisiaj znajduje się roztrzaskany przez Armię Czerwoną w 1945 r. nagrobek. Życiorys Johanna von Borcke stał się inspiracją dla adaptacji ekranowej. W filmie Bogowie i Generałowie Rolanda F. Maxwella Johanna von Borcke zagrał Matt Lindquist. Wydano też książkę autorstwa Jeffa Shaara o tym samym tytule.

Krzysztof Tyborski

ktyborski@wp.pl

Źródła:

¬ Grzegorz Swoboda, Gettysburg 1863.

¬ Heros von Borcke, Memoirs of the Confederate war for

independence.

¬ Robert J. Trout, They Followed the Plume: The Story of

J.E.B. Stuart and His Staff.

Königreich Preussen; Handbuch des Grundbesitzes im

Deutschen Reiche: mit Angabe sämmtlicher Güter, ihrer

Qualität, ihrer Grösse (in Culturart); ihres Grundsteuer-

-Reinertrages; ihrer Besitzer, Pächter, Administratoren;

der Industriezweige; Poststationen; Züchtungen specieller

Viehraçen, Verwerthung des Viehstandes etc.: nach

amtlichen und authentischen Quellen. 1, Lfg. 4, Das Königreich

Preussen, Die Provinz Westpreussen; Provinz Westpreussen,

Berlin 1880.