Zdjęcie ze Swornegaci

Biuletyn SH Osorya

http://www.konarzyny.pl/wp-content/uploads/2021/07/Osorya_3_2021.pdf

                       

 Weterani powstań narodowych ze Swornegaci.
              W środku ks. Czapiewski.
               Fot. Dr Jan Ceitel

27 lutego 2020 r. w siedzibie Nadleśnictwa Niedźwiady (Przechlewo) odbyła się konferencja z okazji 100-lecia „Wojny Palikowej”, podczas której wygłosiłem prelekcję. W przerwie poznałem dr. Jana Ceitla z Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. W rodzinnym albumie jego siostry Barbary Wiśniewskiej zachowało się unikalne zdjęcie pokazujące członków koła Związku Weteranów Powstań Narodowych RP ze Swornegaci. Wśród nich jego dziadek Jan Walenty Zeitel (Ceitel). W rozpoznaniu innych osób ze zdjęcia pomocna była Agnieszka Jeżewska z domu Kłopotek Główczewska.

Zdjęcie

Konsekwencją tzw. wojny palikowej, która miała miejsce po zakończeniu Wielkiej Wojny, było założenie w Konarzynach i Swornegaciach koła Związku Weteranów Powstań Narodowych RP, które miało pomagać rodzinom poszkodowanym przez wojnę. W 1924 r. w Swornegaciach liczne ich grono oraz inwalidów, wdów i sierot wyraziło swój stanowczy sprzeciw obniżką rent, jakie uchwaliła Wielkopolska Izba Skarbowa w Poznaniu. Mieszkańcy poczuli się skrzywdzeni wskaźnikiem wyliczania rent, którym była posiadana przez nich ziemia. Izba Skarbowa nie wzięła pod uwagę klasy tej ziemi, uważając, że jest tak samo żyzna, jak w innych powiatach. Nie ustosunkowała się także do licznych odwołań mieszkańców. Wróćmy do zdjęcia, które przekazał dr Jan Ceitel i losów osób na nim sfotografowanych. Czwarty od lewej w drugim rzędzie to Jan Walenty Ceitel. 

Urodził się 17.02.1879 r. w Małych Swornegaciach jako czwarty syn w rodzinie Jana i Apolonii Julianny z Kowalików z Zielonej Chociny. Był wnukiem Jana Wilhelma Zeitel i Marianny v. Zmuda Trzebiatowskiej z Dzięgiela, osiadłych pod koniec lat 30. XIX wieku w Styporcu. Żonaty z Marianną Kulas z Wybudowy Karpno (gmina Lipnica), którą poślubił w 1909 r. w kościele pw. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy w Borzyszkowach. Z małżeństwa urodziło się 11 dzieci: Franciszek Ksawery (1909–1929), Leonard Bronisław (1911–1943), Jadwiga (1913–1916), Alfons Jan (1916–1995), Jan (1918–1998), Aniela (Sowińska) (1920–1990), Dominik (1923–2007), Anna (Rudnik) (1925–1996), Janina (Ratajewska) (1927– 2015), Felicjan (1930–1982), Helena (Sękowska) (1933). Jan Walenty przejął po Ojcu gospodarstwo rolne w Małych Swornegaciach. W okresie Wielkiej Wojny służył w 3 kompanii 21. rezerwowego pułku piechoty (niem. Reserve‑Infanterie‑Regiment 21). Wg dzienników wojennych pod koniec 1914 r. widniał na liście zaginionych. Następnie okazało się, że znajdował się w szpitalu, z którego został zwolniony (data adnotacji 06.03.1918 r.) i szczęśliwie powrócił do domu. Podczas II Wojny Światowej został aresztowany w Swornegaciach dnia 17 lutego 1944 r., w dniu swoich urodzin. Powodem było oskarżenie o dostarczanie żywności partyzantom, czego dowodem miała być kartka znaleziona w rozkopanym przez SS bunkrze leśnym. Uwięzienie Jana Walentego wiązało się z odebraniem gospodarstwa i wysiedleniem pozostałych członków rodziny do Saksonii‑Anhalt. Ostatecznie osadzony został w KL Stutthof w marcu 1944 r. i oznaczony numerem 33076 jako więzień polityczny (figuruje na wykazie więźniów wypisywanych ze szpitala obozowego w dniu 16.05.1944 – inf. z Archiwum Muzeum – Karta personalna więźnia I-III-29115 oraz wykaz więźniów zwalnianych ze szpitala I-VB-23). Zmarł podczas ewakuacji KL Stutthof w okolicach Lęborka w lutym 1945 r (inf. ustna od współwięźnia leśniczego Edmunda Kapanki, który uciekł z transportu ewakuacyjnego). Pochowany prawdopodobnie w miejscowości Gęś w grobie zbiorowym. Upamiętniony na tablicy ofiar II Wojny Światowej umieszczonej na frontowej stronie kościoła sworzyńskiego. Na tej tablicy uwiecznione są także nazwiska innych członków koła weteranów, których na zdjęciu poznała p. Agnieszka. Są to: założyciel koła ks. Czapiewski (drugi od lewej w pierwszym rzędzie, siedzący) oraz Bronisław Gliszczyński (drugi od prawej w pierwszym rzędzie, siedzący) aresztowany 23.11.1939 r. z oskarżenia przez Hansa Voigta. Stracony 27.10.1939 w Dolinie Śmierci pod Chojnicami. Losy jego rodziny opisano w książce Konarzyny. Cierniste oblicze wojny (K. Tyborski, K. Joachimczyk, A. Szutowicz, Gdynia 2019).

 Krzysztof Tyborski

ktyborski@wp.pl