Kapral Mamot

Kapral Wojciech Schmidt w dniu 1 lipca 1921 roku zeznał porucznikowi Kostrzewskiemu, iż gra w karty w towarzystwie dowódcy kompanii, chorążego Klempa, przemytnika Dykierta, kaprala Mamota i Franciszka Wehnerta, syna karczmarza. Ciekawą postacią w tym gronie był bez wątpienia Komendant Placówki Żychce, kapral Hieronim Mamot, urodzony 7 września 1897 roku w Koźle (powiat Szamotuły). 

Historię tę czytasz dzięki Stowarzyszeniu Historycznemu "Osorya". Naszą działalność, i tym samym wydawanie czasopisma, można wesprzeć, przekazując nam 1,5% podatku lub darowiznę. KRS 0000829823. Nr naszego konta: Stowarzyszenie Historyczne „Osorya” 78 9321 0001 0023 9019 2000 0010.

Został on oskarżony o pomaganie w przemycie bydła i różnych towarów. Dnia 9 czerwca 1921 roku wyznaczono mu karę dyscyplinarną za przetrzymywanie dziewczyny na wartowni. Wcześniej, w maju 1921 roku, żołnierz Placówki Żychce zatrzymał dziewczynę przemytniczkę, która chciała przenieść do Niemiec 40 jaj w koszyku. Dziewczyna została odprowadzona do wartowni i przekazana kapralowi Mamotowi, który darował dziewczynie winę i ją zwolnił. Kilka dni później zauważono wydeptaną w zbożu ścieżkę, prowadzącą do granicy, do zabudowań Niemca Buchholza, po niemieckiej stronie. Okazało się, że była to dróżka przemytnicza, którą miano przeprowadzić do Niemiec krowę, w czym – jak sugerowano – miał pomagać polski kapral. 18 maja 1921 roku w kierunku granicy udali się dwaj koledzy (kuzyni?), którzy przy przekraczaniu granicy usłyszeli strzały. Wystraszyli się i przez żyto zawrócili. Gdy przechodzili obok wartowni, zatrzymał ich polski starszy szeregowy, który ich zrewidował. Znalazł przy nich jajka i niedoszłych przemytników zatrzymał. Zaprowadził ich do komendanta Placówki Żychce, który wypuścił chłopców do domu. Jak później dowodzono, kapral miał przychodzić często do siostry jednego z nich (Małgorzaty). Robotnica Franciszka z Żychc zabrała 41 jajek i 5 czerwca poszła z nimi ku granicy, gdzie została zatrzymana przez dwóch polskich żołnierzy, którzy odstawili dziewczynę do wartowni. Kapral Hieronim Mamot odesłał żołnierzy na posterunek, a dziewczynie pozwolił iść do domu. W pierwszy dzień Zielonych Świąt Franciszka Kandak z Żychc odwiedziła córkę z mężem Janem Stoltmanem. Przez granicę przeprowadził ich starszy szeregowy Paweł Data. Na drugi dzień świąt odprowadził ich z powrotem – działo się to zapewne za pozwoleniem kaprala Mamota. Leśniczy Marcin Sturmann widział, jak 5 maja 1921 roku miejscowy znany przemytnik Dykiert z Andrzejem Wehnertem, karczmarzem z Nowej Karczmy i jego synem Franciszkiem, kupowali od leśniczego z leśniczówki Ferdinandshof Konstantego Radke krowę. Krowa ta została przeprowadzona do Niemiec i sprzedana za 20 000 marek niemieckich niejakiemu Buchholzowi. Sprawa krowy zainteresowała dowódcę 2 kompanii, porucznika Kostrzewskiego, który przeprowadził również przesłuchanie jego drugiego syna Pawła Wehnerta. Stwierdził on, że krowę na niemiecką stronę przeprowadził Franciszek Dykiert, a pomogli mu kapral Mamot i starszy szeregowy Data. W czasie przesłuchania z 9 czerwca przemytnik potwierdził, że obaj strażnicy pomogli mu, za co otrzymali po 400 marek polskich. Dykiert ujawnił jeszcze, że na prośbę Daty przemycił cielaka, którego nabył wspomniany Buchholz za 100 marek niemieckich. Data w drugim zeznaniu przyznał się do kilkakrotnego przeprowadzania z kapral Mamotem Dykierta przez granicę, za co miał otrzymywać posiłki, dodatkowo Dykiert miał go strzyc i golić. Ostatecznie kapral Mamot przyznał się, iż pomagał swemu kuzynowi Franciszkowi Dykiertowi w przeprowadzeniu krowy przez granicę polsko­‑niemiecką, którą zakupił Dykiert z Franciszkiem Wehnertem. Przed przeprowadzeniem krowy przeprowadzili cielaka, którego Data znalazł na łące przy szosie nad granicą. Kapral Mamot zaprzeczył, jakoby miał przez granicę przeprowadzać wielokrotnie Dykierta, ale przyznał się do wypuszczenia dziewczyn i chłopców bez złożenia meldunku przełożonym.

Krzysztot Tyborski

ktyborski@wp.pl

Na podstawie "Konarzyny. Nadgraniczna twierdza polskości." (K. Tyborski, A. Szutowicz, Gdynia 2017)