Filadelfia pogrzebowa pod tytułem Niepokalanego Poczęcia Nayswiętszey Maryi Panny

W połowie 2023 r. rozpocząłem poszukiwania chorągwi, którą latem 1992 r. znaleziono na poddaszu kościoła w Konarzynach.

Zacząłem od Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie,

ale w konsekwencji przeczucie mnie nie myliło i chorągiew znajduje się aktualnie w...

Miałem możliwość nie tylko zobaczyć, ale także dotknąć to dzieło. Duże przeżycie!

Osorya-3-4-10-11-2023.pdf (konarzyny.pl)

Krzysztof Tyborski

ktyborski@wp.pl

Czytasz tę historię dzięki Stowarzyszeniu Historycznemu "Osorya", które można wesprzeć, przekazując 1,5% podatku lub darowiznę. KRS 0000829823. Nr naszego konta: Stowarzyszenie Historyczne „Osorya” 78 9321 0001 0023 9019 2000 0010.

Filadelfia pogrzebowa pod tytułem Niepokalanego Poczęcia Nayswiętszey Maryi Panny

Dnia 14.12.1788 r. w Konarzynach powołane zostaje bractwo katolickie. Organizatorem był proboszcz konarzyński w latach 1787–1812, Augustyn de Schoerphas Wyczechowski, kanonik katedralny inflancki, a protektorem tej inicjatywy Skórzewski h. Drogosław (Józef lub Michał). Bractwo było kościelną wspólnotą świeckich wobec śmierci. Latem 1992 r. na poddaszu kościoła w Konarzynach odnaleziono chorągiew tego bractwa. Odkrycia dokonał prawdopodobnie wybitny muzealnik, dr Tadeusz Sadkowski (1948–2022). On sam na łamach miesięcznika „Pomerania” pisał, że w archiwum parafialnym zachowała się nawet książeczka, którą wręczano członkom bractwa. W 2023 r. po przeczytaniu artykułu Sadkowskiego [Filadelfia pogrzebowa, „Pomerania” 1998, 7/8 (304/305)] oraz drugiego, którego autorem był dr Marian Fryda [Jeszcze o Filadelfii pogrzebowej w Konarzynach, „Pomerania” 1998, nr 9 (306)] rozpocząłem poszukiwania chorągwi. Przeczucie mnie nie myliło i chorągiew znajduje się w Muzeum – Kaszubskim Parku Etnograficznym im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach. Po odpowiedniej zgodzie dyrekcji Muzeum udostępniono mi ją. Awers i rewers (po konserwacji) obejrzeć można na ostatniej stronie okładki naszego czasopisma. Chorągiew, której autor jest nieznany, to obraz dwustronny, olejny, na płótnie lnianym o wymiarach 55 cm na 75 cm. Powstała w 1790 r. Właścicielem obiektu jest Muzeum  – Kaszubski Parku Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach (nr inw. PE/151/H). Na zlecenie Muzeum w 1993 r. przeszła konserwację wykonaną przez mgr Lutosławę Chwiałkowską, a instytucją prowadzącą była Pracownia Konserwacji Zabytków Sp.  z o.o. Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki (Kierownik Pracowni mgr Tadeusz Michalak). Spisany rejestr w formie trzech części: wstępu „Zachęcenie” i dwóch części składających się łącznie z 15 ustaw, traktował o korzyściach i zasadach płynących z przynależności do Filadelfii pogrzebowej. Znamy jego treść (w oryginalnej pisowni), ponieważ na łamach TNT („Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1909, t. 1 nr 6) pisał Konstanty Kościński (istotne fragmenty statutu bractwa odnalezionego w archiwum parafialnym): 

Filadelfia Pogrzebowa pod Tytułem Niepokalanego Poczęcia Nayswietszey Maryi Panny przy Protekcyi JW JM Pana Skorzewskiego Starosty Gnieźnieńskiego Podkomorzego Nadwornego JKMsci Pruskiego y Polskiego Rotmistrza Kwaleryi Narodowey Kwalera Orderu Świętego Stanisława zgodnie zawarta w Kościele Konarzynskim zawarta dnia 14 grudnia 1788 roku. Zachęcenie Gdy z przepascistych wyroków Boskich ten iak nayscisleyszy po pierwszym przestępstwie pierwszych rodzicow naszych w Raju na cały naród Ludzki wypadł Dekret, iż kto się rodzi umierać koniecznie musi, nieuchronna tedy kazdego z nas codziennie smierc czeka, opiewaiąca nam, że nie tu na ziemi mięszkanie nasze, ale raczey do Raju szczęsliwey wiecznosci, do którego iestesmy stworzeni, dązyć nam potrzeba. Ze zas do tego Raiu według nauki Ambrozego S. wszystkim nam przez ogień to iest przez czysciec przeprawiać się podobno przyidzie, w ktorym sprawiedliwosci Boskiey za nasze przestępstwa y ułomnosci scisło wypłacać się az do ostatniego szeląga będziem musieli, iako nas zapewnia Mateusz S., słusznie przeto mamy za zycia naszego opatrzeć ratunek dla Dusz naszych w owych ognistych Płomieniach czyscowych maiących się smazyć, poniewaz na ratunek Dziatek, Krewnych y Przyiacioł naszych nie mozemy się ubezpieczać zupełnie; wszak wyraznie przestrzega Tomasz a Kempis mowiąc: Nie ubezpieczay się na Krewnych y Przyiacioł twoich, bo nad spodziewanie twoie zapomną o tobie; lepiey teraz zawczasu uczyń dla siebie opatrzenie, nizeli bys potym czudzey miał wyglądać łaski y miłosierdzia. Chwycmy się zatym rady Tomasza a zawczasu opatrzmy dla siebie folgę w czyscowych Płomieniach przez zawarcie tey s.Filadelfii. Ale iakze to nayskładniey uczyniemy y pod czyim Imieniem? Oto udaymy się do Maryi iako do Matki nas wszystkich na tym padole płaczu zostaiących sierot y pod Tytułem Iey Niepokalanego Poczęcia tę Filadelfią zapiszmy z prozbą, aby ta Matka miłsierdzia była nam pomocą do zycia Niepokalanego, a zatym do szczęsliwey smierci. Zebysmy przyszłym tey Nayukochanszey Matki miłosierdzie ku sobie tym łatwiey ziednąć mogli, postanowmy na Iey Honor w kazdą srodę y sobotę odmowic Litanię o Niepokalanym Iey poczęciu z modlitwą: Pod twoię obronę, tudziesz iedno Oycze nasz a iedno Zdrowas Marya y raz Wieczny odpoczynek za Dusze zmarłych. Ktorzy zas nie umieią czytać, mogą zmowić na Honor Maryi pięć Oycze nasz, pięć Zdrowas Marya pięć razy Chwała Ojcu, tudziesz iedno Oycze nasz, iedno Zdrowas Marya, y raz Wieczny Odpoczynek za Dusze zmarłych a to w kazdą Srodę y Sobotę. Na koniec na uczczenei Maryi y poratowanie Dusz w czyscowych Mękach zostaiących spowiadać się y komunikować w ktore kolwiek swięto Nayswiętszej Panny y w ktorym kolwiek kosciele, co iednak nie ma bydz powinnoscią ale raczey Poboznoscią. 

15 ustaw Filadelfii (pisownia oryginalna) 

Pozytki z przyiętej Filadelfii Napszod: Zaraz po zeysciu z tego świata, za zapisanego w Regestr, iak tylko Xiązeczka będzie odesłana, zaczną się odprawiać Msze S., ktorych będzie w liczbie dwadziescia. Powtore: Po skonczonych dwadziescia mszow odprawią się Wigilie. Po trzecie: Po skonczonych Wigiliach będzie Msza S. spiewana Po czwarte: Po Mszy Spiewaney odprawi się kondukt z troiakim uderzeniem w Dzwony Po piąte: Swiece do pogrzebu, ile ze się daie wosk, będą darmo y caly ten pogrzeb czyli ciało zmarłego będzie przytomne. Tych, którzy tu będą wpisani a w cudzey umieraią Parafii, nie będzie kosztowało procz tego tylko co się Kosciołowi od krzyza, ziemi, Chorągwi y tak daley będzie nalezało. Po szoste: Gdy się Kassa Filadelfialna powiększy, postąpic się moze więcy iak dwadziescia mszow swiętych Pozytki z przyiętey Filadelfii Nayprzod: kazdy wpisujący się w Regestr Filadelfii przy wpisaniu zapłaci do kassy Filadelfiialney Tynf ieden y funt wosku lub dwa Tynfy za wosk odda. Powtore: corocznie takowy wpisany pokąd żyie płacic będzie do kassy Tynf ieden. Po trzecie: Ktoby przez kilka lat płacił a potym w zapłacie niemiał się uiszczać rzetelnie, będzie wymazany z Regestru y uczyniona składka przepada mu. Po czwarte: ten nalezący Tynf do kassy ma bydz płacony podczas Wielkanocney spowiedzi kazdego Roku. Po piąte: kazdego stanu Osobom tuteyszey lub obcey Parafii woldo będzie dać się Regestr Filadelfii y za kazdego zosobna chocby tez w obcey umarł Parafii, byle tylko xiązeczka tu była przesłana, rzetelnie się nizey wyrazone nabozenstwo za niego na tych miast odprawiać zacznie. Po szóste: ktorzy będą sobie zyczyc przyjąc tę s. Filadelfią konarzynską w każdą Niedzielę mogą bydz wpisani, byle się tylko oswiadczyli w Imię Xiędzu Proboszczowi konarzynskiemu sami lub przez ktorego z Koscielnych. Po siodme: karzdy wpisany w Regest dostanie Xiązeczkę pisaną pod pieczęcią Kościelną, ktora po smierci powinna zaraz bydz odesłana w Imę Xiędzu Proboszczowi konarzynskiemu, aby nizej wyrazone nabozenstwo iak nayprędzey odprawiać zaczęto. Po osme: kazdy wpisujący się w Regestr za takowy z Xiązeczką zapłaci troiak ieden. Z czasem mogą bydz drukowane, ale te będą drozsze Po dziewiąte: Ta Filadelfia przyłączona do Bractwa Opaczności Boskiej.